Mobbing: Τι είναι και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί

Ο εκφοβισμός είναι ένα απειλητικό φαινόμενο που τον συναντάμε σε κάθε περιβάλλον με ομάδες ανθρώπων. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί έντονα στους εργασιακούς χώρους και είναι γνωστό ως “σύνδρομο mobbing“. Έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τα άτομα όσο και για τις επιχειρήσεις. Για την αντιμετώπιση αυτού του φαινόμενου είναι απαραίτητη η ενημέρωση των εργαζομένων μα και των εργοδοτών.

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ “MOBBING”

Ο όρος “mobbing“ προέρχεται από το αγγλικό “mob” και σημαίνει “επιτίθεμαι, ενοχλώ”. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1800 από τους βρετανούς βιολόγους για την περιγραφή της επιθετικής συμπεριφοράς ορισμένων ειδών αποδημητικών πουλιών. Επίσης, ο  ηθολόγος Konrad Lorenz  χρησιμοποίησε το 1900 αυτό το όρο. Ήθελε να ερμηνεύσει την εχθρική συμπεριφορά της αγέλης, έναντι των αδύνατων ζώων της ίδιας ράτσας.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΗΘΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ

Η απόδοση του όρου στα ελληνικά είναι “εργασιακή ηθική παρενόχληση”. Πρόκειται για την συστηματική και κατ΄επανάληψη καταχρηστική συμπεριφορά ψυχολογικής βίας, εκφοβισμού και συναισθηματικής κακομεταχείρισης από ένα πρόσωπο προς έναν εργαζόμενο που προσβάλλει την αξιοπρέπεια ή την ψυχική και σωματική ακεραιότητά του. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνες, το ποσοστό αυτού του φαινομένου κυμαίνεται μεταξύ 5-10%. Συχνά το “mobbing” ανιχνεύεται δύσκολα ακόμα και από τον εργαζόμενο-θύμα.

ΤΥΠΟΙ “MOBBING”

Διακρίνονται τρεις τύποι εργασιακής ηθικής παρενόχλησης, ανάλογα με την ιεραρχική θέση του θύτη ή των θυτών:

• Η κάθετη: Η παρενόχληση που γίνεται από τον προϊστάμενο προς τον υφιστάμενο.
• Η οριζόντια: Η παρενόχληση ανάμεσα στους εργαζομένους της ίδιας διαστρωμάτωσης.
• Η ανιούσα: Η παρενόχληση που προέρχεται από τους υφισταμένους προς τον προϊστάμενο ή τον εργοδότη.

ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗΣ

Τα πιο ευάλωτα άτομα στο “mobbing” είναι τα:

• απομονωμένα: Εκείνα τα άτομα που δεν έχουν ισχυρές συμμαχίες στον εργασιακό χώρο
• “διαφορετικά”: Τα άτομα δηλαδή που αποκλίνουν από τα τυπικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων με βάση την εθνικότητα, το φύλο, την αναπηρία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη θρησκεία
• επιτυχημένα: Οι εργαζόμενοι με υψηλά προσόντα, ανώτερο μορφωτικό επίπεδο και κοινωνικές δεξιότητες αποτελούν συχνά στόχο τέτοιων επιθέσεων
• άτομα που έχουν προσληφθεί πρόσφατα: Είναι ένας εύκολος στόχος καθώς μόλις εντάχθηκαν στο εργασιακό περιβάλλον και αποτελούν τα εξιλαστήρια θύματα στην απόδοση ευθυνών.

ΠΩΣ ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Η εργασιακή ηθική παρενόχληση εκδηλώνεται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους στον εργασιακό χώρο:

• Υβριστικά σχόλια, προσβλητικά και απειλητικά μηνύματα από τον ανώτερο ή τους συναδέλφους του
• Περιθωριοποίηση και απομόνωση συστηματικά από το υπόλοιπο εργατικό δυναμικό για να καταστήσουν ευάλωτο τον εργαζόμενο
• Αποκλεισμός του εργαζομένου από ομαδικές συζητήσεις για την λήψη σημαντικών αποφάσεων
• “Φαινόμενο γυάλινης οροφής”: Σύμφωνα με το οποίο οι εργαζόμενες γυναίκες μπορούν να φτάσουν μόνο ως ένα σημείο στην εργασιακή ιεραρχία
• Αποκλεισμός από κοινωνικές εκδηλώσεις
• Υποτίμηση δυνατοτήτων
• Διασπορά κακεντρεχών φημών για κάποιον
• Καταστροφή αντικειμένων ή το προϊόν της δουλειάς του
• Αλαζονική ή εχθρική συμπεριφορά και αδικαιολόγητες φωνές

ΣΗΜΑΔΙΑ ΤΟΥ “MOBBING” ΣΤΗΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Επίσης, μπορεί να ασκηθεί μέσω απειλών για την επαγγελματική εξέλιξη, όπως:

• Αφαίρεση βασικών αρμοδιοτήτων
• Ανάθεση νέων καθηκόντων χωρίς προηγούμενη εκπαίδευση
• Ανάθεση επικίνδυνων καθηκόντων
• Υπερβολικός έλεγχος  και παρακολούθηση
• Αποκλεισμός από σεμινάρια κατάρτισης ή συνεδριάσεις
• Απειλές απόλυσης
• Αδικαιολόγητη μετάθεση

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΟΥ “MOBBING”

Οι επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία των θυμάτων του “mobbing” είναι πολλές. Μερικές από αυτές είναι:

• Υπερβολικό άγχος που οδηγεί σε άρνηση εργασίας, αδυναμία συγκέντρωσης και μειωμένη αποδοτικότητα.
• Συμπτώματα κατάθλιψης, διαταραχή πανικού, συναισθηματική ανασφάλεια, απώλεια όρεξης, διαταραχές ύπνου, μετατραυματικό στρες
• Σωματικά προβλήματα, όπως αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό, γαστρεντερικές παθήσεις, έντονους πονοκεφάλους, σωματική κόπωση, πόνους σε μυς και αρθρώσεις, ταχυκαρδίες, υψηλή αρτηριακή πίεση

OI ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης, δεν βλάπτει μόνο το θύμα, αλλά και ολόκληρο το εργασιακό περιβάλλον. Οι επιχειρήσεις πολλές φορές χάνουν δισεκατομμύρια ευρώ, εξαιτίας του “mobbing”. Αυτό συμβαίνει γιατί επηρεάζεται η παραγωγικότητα της επιχείρησης και η κερδοφορία. Μειώνεται η δημιουργικότητα των εργαζομένων και δημιουργείται ένα εχθρικό περιβάλλον εργασίας. Επίσης, παρατηρείται αδυναμία τήρησης προθεσμιών, μείωση των προδιαγραφών ποιότητας και αδυναμία λήψης σωστών αποφάσεων.

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΑΝ ΕΙΣΤΕ ΘΥΜΑ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Εάν είστε θύμα εκφοβισμού, τότε:

• Πείτε στο άτομο ότι η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή και ζητήστε να σταματήσει.
• Μαζέψτε αποδείξεις. Αποθηκεύστε στοιχεία όπως υβριστικά email, καταγράψτε τα επεισόδια με λεπτομέρειες (μέρα, ώρα, ύβρεις κλπ) καθώς και το ποιοι υπήρξαν μάρτυρες.
• Θέστε όρια. Να είστε ευθύς και ενημερώστε τον θύτη ότι εάν συνεχίσει θα τον αναφέρετε.
• Απευθυνθείτε στον υπεύθυνο του προσωπικού για να  ζητήσετε τη βοήθεια του στην επίλυση της σύγκρουσης. Εάν ο θύτης είναι το αφεντικό σας, ζητήστε βοήθεια σε κάποιο σωματείο ή οργανισμό που ειδικεύεται σε τέτοια ζητήματα.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ Ο ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ

Επίσης, η εκπαίδευση των εργαζομένων μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην μείωση του “mobbing”. Οι εργοδότες θα πρέπει να ζητήσουν την βοήθεια ενός ψυχολόγου. Εκείνος θα εκπαιδεύσει τους υπαλλήλους σε θέματα εκφοβισμού.

Ο εργαζόμενος που υφίσταται “mobbing” έχει την δυνατότητα να κινηθεί νομικά. Συγκεκριμένα μπορεί να:

• υποβάλλει μήνυση για παραβίαση της αρχής ίσης μεταχείρισης καθώς και για επιμέρους στοιχειοθετούμενα αδικήματα του ποινικού κώδικα, όπως η εξύβριση, η συκοφαντική δυσφήμιση κλπ
• ασκήσει αγωγή καταβολής αποζημίωσης για την πρόκληση ηθικής και υλικής βλάβης σε βάρος του εργαζομένου
• αναφερθεί στο Σ.Ε.Π.Ε. και στο Συνήγορο του Πολίτη για επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος του εργοδότη

Το φαινόμενο του “mobbing” μπορεί να αντιμετωπιστεί ριζικά, εάν ο κάθε εργαζόμενος-θύμα δεν σιωπήσει και δράσει.