Διδασκαλία νοηματικής γλώσσας: Πόσα γνωρίζεις

Η νοηματική, ως επίσημη γλώσσα, αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα το 2000, στην Κύπρο το 2006 και είναι η φυσική γλώσσα των κωφών και βαρήκοων ατόμων. Είναι μια οπτικοκινητική γλώσσα καθώς ο νοηματιστής χρησιμοποιεί τις κινήσεις των χεριών, του σώματος μα και τις εκφράσεις του προσώπου του για να αποδώσει ένα νόημα. Κάθε χώρα έχει την δική της νοηματική γλώσσα (Ν.Γ). Η Διεθνής Νοηματική χρησιμοποιείται συνήθως σε συνέδρια που συμμετέχουν πολλοί κωφοί από διαφορετικές χώρες.

Χαρακτηριστικό της νοηματικής γλώσσας είναι η χειρομορφή, δηλαδή η μορφή που παίρνει η παλάμη και τα δάχτυλα του χεριού για να αποδοθεί το νόημα. Η κ. Φανή Αναστασίου είναι δασκάλα Κυπριακής Νοηματικής γλώσσας και έχει την δική της σχολή στην Κύπρο. Επίσης, έχει γράψει αρκετά τραγούδια που έχουν ερμηνεύσει Κύπριοι και Έλληνες τραγουδιστές. Επικοινωνήσαμε μαζί της για να μάθουμε περισσότερα για το επάγγελμα που έχει επιλέξει να κάνει, αλλά και για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι κωφοί στην εύρεση εργασίας.

Σπουδάσατε την διεθνή και την ελληνική νοηματική γλώσσα και διδάσκετε στο εκπαιδευτικό κέντρο. “Ταξίδι στην σιωπή” στην Κύπρο. Πώς νιώθετε όταν διδάσκετε;

Η Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα μετά από αρκετούς αγώνες που κάναμε κατάφερε να αναγνωριστεί ως επίσημη γλώσσα στην Κύπρο από το 2006. Μια γλώσσα που χαρακτηρίζεται ως φυσική γλώσσα των κωφών που μπορεί να χρησιμοποιείται τόσο από κωφούς και ακούοντες σε διεθνές και τοπικό επίπεδο. Η Νοηματική Γλώσσα εκτός από την φυσική μου γλώσσα, αποτελεί και ένα μεγάλο πάθος για εμένα. Δεν βλέπω την διδασκαλία σαν μια δουλειά αλλά σαν ένα έργο, μια αποστολή ώστε να διαδοθεί σε όσο περισσότερο κόσμο γίνεται και με αυτό τον τρόπο να συμβάλλω στον τερματισμό της απομόνωσης και του παραγκωνισμού της κοινότητας των κωφών.

 Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι κάποιος να μάθει την νοηματική γλώσσα;

 Σίγουρα θα έλεγα ότι η Νοηματική γλώσσα είναι πιο εύκολη από άλλες ομιλούμενες γλώσσες καθώς υπάρχουν πολλά στοιχεία τα οποία την κάνουν πιο απλή σαν γλώσσα, χωρίς βέβαια να αγνοούμε ότι υπάρχει ένας βαθμός δυσκολίας ειδικά στα πιο προχωρημένα επίπεδα και ειδικά σε αυτό του διερμηνέα. Παρόλα αυτά, εξαρτάται από το ίδιο το άτομο κατά πόσο θα το βρει εύκολο να μάθει. Η Νοηματική γλώσσα είναι μια οπτική γλώσσα και το μόνο που χρειάζεται είναι λίγη φαντασία θα έλεγα.

 Μετά από πόσα χρόνια εκμάθησης της γλώσσας, μπορεί κάποιος να πάρει την επάρκεια;

 Συνήθως κάνοντας 4-5 χρόνια μαθήματα κάποιος μπορεί να μάθει και να χειρίζεται την Νοηματική σε ένα ικανοποιητικό βαθμό. Πάλι όμως αυτό εξαρτάται από το ίδιο το άτομο και την προσπάθεια και αφοσίωση που καταβάλει.

Ποιες δεξιότητες χρειάζεται να έχει ο δάσκαλος για να διδάξει σωστά την νοηματική γλώσσα;

 Οι δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας δάσκαλος της Νοηματικής Γλώσσας, δεν διαφέρουν από αυτές που πρέπει να έχει ένας οποιοσδήποτε σωστός δάσκαλος. Στην ουσία καλούμαστε να διεκπεραιώσουμε το ίδιο έργο και να μεταφέρουμε γνώση. Το σημαντικότερο στοιχείο όμως θα έλεγα είναι η υπομονή και η προσοχή στις λεπτομέρειες. Χρειάζεται αρκετά ώστε να βοηθήσουμε τον μαθητή να μάθει σωστά και να χρησιμοποιεί τις χειρομορφές όσο πιο καλά γίνεται.

 Θυμάστε 1-2 όμορφες στιγμές που ξεχωρίσατε κατά την διάρκεια της διδασκαλίας; Και 1-2 λιγότερο καλές στιγμές;

 Μια από τις πιο όμορφες στιγμές που ζω όταν διδάσκω την Νοηματική, είναι αυτή με μικρά παιδιά. Υπάρχει μεγάλη όρεξη για μάθηση και μια αληθινή αθωότητα σε συνδυασμό με περιέργεια για τον άγνωστο κόσμο της σιωπής. Με συγκινούν πολύ οι ερωτήσεις που ακούω από αυτά και με κάνει να αντιλαμβάνομαι ότι δεν γεννιόμαστε με προκαταλήψεις. Αυτές δημιουργούνται στην πορεία. Με το να είμαστε κοντά στα παιδιά και να τους διδάσκουμε ότι η διαφορετικότητα είναι μέρος της ζωής μας μπορούμε να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν λιγότερο καλές στιγμές στην διδασκαλία. Όλες οι στιγμές έχουν κάτι να προσφέρουν και βοηθούν στην αυτοβελτίωση.

 Έχετε αντιμετωπίσει δυσκολίες στο επάγγελμα που έχετε επιλέξει;

 Η διδασκαλία της Νοηματικής γλώσσας συνδέεται άμεσα με τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κωφοί. Υπήρχαν αρκετά εμπόδια στην πορεία για την αναγνώριση της γλώσσας ως επίσημη γλώσσα καθώς και για την ένταξη της ως διδασκόμενη γλώσσα. Κάναμε αρκετά βήματα, ωστόσο δεν είναι αρκετά. Η Νοηματική θα μπορούσε να διδάσκεται στα σχολεία και σε πολλά άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα, κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει πάρα πολύ την κοινότητα των κωφών. Υπήρχε και ακόμα υπάρχει μια αμυντική αντιμετώπιση όσο αφορά την προώθηση της Νοηματικής κάτι το οποίο δυσκολεύει το επάγγελμα και στην τελική τους ίδιους τους κωφούς.

 Αντιμετωπίζουν δυσκολίες τα άτομα με μειωμένη ακοή, στην εκπαίδευση τους και αργότερα στην εύρεση εργασίας;

 Ακόμη και σήμερα υπάρχουν σημαντικές δυσκολίες στην εκπαίδευση των κωφών ατόμων. Λόγω έλλειψης καταρτισμένου προσωπικού δεν είναι εύκολο να στελεχωθούν όλα τα μέρη στα οποία φοιτούν οι κωφοί. Επίσης, εμφανές είναι το γεγονός ότι δεν είναι μεγάλος ο αριθμός των κωφών που καταφέρνουν να μπουν σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, κάτι το οποίο θα μπορούσε να βελτιωθεί με πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση. Τώρα, σχετικά με την εύρεση εργασίας, με λυπεί το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα παρατηρείται μεγάλη προκατάληψη όταν πρόκειται για την εργοδότηση ενός κωφού ατόμου. Ακόμη και με την εισαγωγή του νόμου για εργοδότηση ατόμων με αναπηρία σε ποσοστό 10% σε δημόσιες υπηρεσίες, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλος δισταγμός.

 Στον εργασιακό τομέα υπάρχει διάκριση ανάμεσα στους ακούοντες και στους μη ακούοντες εργαζόμενους; Πιστεύετε πως κάποιος θα προσλάβει πιο εύκολα έναν ακούοντα από ένα μη ακούοντα;

 Θα ήθελα αυτή η απάντηση να είναι όχι, αλλά δυστυχώς αυτό ισχύει ακόμη και μέχρι σήμερα. Πολλοί είναι αυτοί που επιλέγουν να κλείσουν τις πόρτες τους σε ένα κωφό που ψάχνει εργασία. Κυρίως λόγω άγνοιας και φόβου για το πως θα αντιμετωπίσουν την κώφωση. Δυστυχώς, αυτό περιορίζει ακόμα περισσότερο τα κωφά άτομα και τα στρέφει προς τον παραγκωνισμό και την απομόνωση από την κοινωνία. Κάναμε και συνεχίζουμε ακόμη να κάνουμε πολλούς αγώνες για να εξαλείψουμε αυτές τις καταστάσεις, παρόλα αυτά χρειάζονται καθημερινές υπενθυμίσεις και πιέσεις.

 Εκτός από δασκάλα νοηματικής, έχετε γράψει στίχους και έχετε συνεργαστεί με πολλούς καλλιτέχνες. Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την στιχουργική;

 Από μικρή μου άρεσε να γράφω διάφορα στιχάκια. Χωρίς κάποιο συγκεκριμένο σκοπό ή νόημα. Μ’ άρεσε να εκφράζομαι μέσω του γραψίματος. Μεγαλώνοντας άρχισα να κάνω πιο ολοκληρωμένα κομμάτια και σε μια συζήτηση που είχα με τον καλό μου φίλο και εξαιρετικό συνθέτη Άριστο Μοσχοβάκη αποφασίσαμε να μελοποιήσουμε αρχικά το «Αγάπη στη σιωπή». Αυτό ήταν και ένα τραγούδι που χρησιμοποιούσαμε στις εκδηλώσεις της Νοηματικής και το μεταφράζαμε. Έπειτα, μετά από την μεγάλη αγάπη που δεχτήκαμε από τον κόσμο, συνεχίσαμε να δημιουργούμε κι άλλα τραγούδια.

 Τι μήνυμα θέλετε να δώσετε μέσα από τους στίχους;

 Συνήθως οι στίχοι που γράφω μιλούν για την γεφύρωση του χάσματος που υπάρχει μεταξύ της κοινότητας των κωφών και τον ακουόντων. Με αυτό τον τρόπο θέλω να δείξω πως δεν υπάρχει καμία διαφορά και πως όλοι είμαστε ίσοι. Ίσοι σε όλα, στην αγάπη, στο τρόπο που νιώθουμε, που κινούμαστε, που εκφραζόμαστε και που αντιδρούμε. Τα περισσότερα τραγούδια έχουν σχέση με την αγάπη, γιατί μόνο η αγάπη μπορεί να φέρει κοντά τους ανθρώπους και να τους βοηθήσει να δουν τα πράγματα με μια αλλιώτικη ματιά, μια ματιά που δεν κάνει διακρίσεις.

 Από πού εμπνέεστε;

Έμπνευση μου αποτελεί η αγάπη για την δουλειά μου, μα κυρίως το πείσμα μου για την δικαίωση των κωφών. Θέλω να βλέπω τους κωφούς συνανθρώπους μου με χαμόγελα ξέροντας πως έχουν μια θέση στην κοινωνία που τους επιτρέπει να κάνουν όλα όσα ο κάθε πολίτης της χώρας μας δικαιούται. Επιπρόσθετα, όλοι όσοι βοηθούν και στηρίζουν αυτό το έργο αποτελούν καθημερινή πηγή έμπνευσης για μένα καθώς και δύναμης για να συνεχίσω. Μέσα από αυτή την συνέντευξη θα ήθελα και να τους ευχαριστήσω για τις άοκνες προσπάθειες που συνεχίζουν να καταβάλουν.

Ποιο όνειρό σας δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα;

Μ ’αρέσει να κυνηγάω τα όνειρα μου και γενικά προσπαθώ να βάζω στόχους και να τους πετυχαίνω. Κάτι το οποίο θα ήθελα να ενισχύσω είναι τους δεσμούς της Κύπρου με άλλες χώρες του εξωτερικού ώστε να παίρνουμε παραδείγματα και διδάγματα από μεθόδους και νόμους που χρησιμοποιούν για μια πιο ποιοτική ζωή των κωφών. Θα ήθελα να έχω ενεργό ρόλο σε αυτό, παρόλα αυτά όμως με περιορισμένους πόρους και κρατική στήριξη αυτό δεν είναι εύκολα εφικτό.

Συνοψίζοντας, χρειάζονται αρκετές δεξιότητες και χρόνια σπουδών για να ασχοληθεί κάποιος επαγγελματικά με την διδασκαλία νοηματικής γλώσσας. Ο τρόπος που αντιμετωπίζεται, ωστόσο, η γλώσσα, καθιστά πιο δύσκολο το συγκεκριμένο επάγγελμα. Επιπλέον, χρειάζεται να εξαλειφθούν άμεσα οι διακρίσεις στον εργασιακό χώρο ανάμεσα στους ακούοντες και στους κωφούς εργαζόμενους.

(Ευχαριστούμε για τις απαντήσεις την κ. Φανή Αναστασίου)